مطالعه‌ی هواشناختی پدیده‌ی گرمباد در استان گیلان

پدیده‌ی گرمباد یکی از پدیده‌های میان مقیاسی است که الگوهای بزرگ مقیاس میدان‌های  فشاری، نقش مهمی در ایجاد و کنترل آن دارد. در مناطق شمالی کشور شرایط برای رخداد این پدیده فراهم بوده و آثار قابل ملاحظه‌ای به جا می‌گذارد. این پدیده با بادهای شدید گرم و خشک همراه است که باعث افزایش قابل ملاحظه‌ی دما، کاهش نم نسبی و افت و تغییر دیگر فراسنج‌های هواشناختی شده و پیامدهای مختلفی از جمله آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع در این نواحی می‌گردد. در این مطالعه با استفاده از  داده‌ها و نقشه‌های هواشناسی طیّ دوره 2008-2000 برای ایستگاه‌های رشت، انزلی و آستارا یدیده گرمباد بررسی شد. نتایج حاصل نشان داد  این پدیده در ماه‌های سرد سال رخ داده و در ماه‌های دسامبر و ژانویه بیشترین فراوانی را دارد، از نظر توزیع مکانی در رشت بیشترین بسامد و شدت را دارا می‌باشد. در همه‌ی حالت‌های مطالعه شده، استقرار سامانه‌ی پرفشار در جنوب البرز  و سامانه‌ی کم فشار در نواحی جنوبی دریای مازندران از عوامل اصلی رخداد گرمباد در گیلان است. این شرایط با پشته‌ی ارتفاعی سرد و ناوه‌ی ارتفاعی گرم ترازهای پایین وردسپهر به ترتیب در جنوب و شمال البرز همراهی می‌شود. گرادیان افقی فشاری بین دو سامانه‌ی پرفشار و کم‌فشار، سبب واداشت هوای سرد کوهستان به سمت شمال می‌گردد که پس از عبور رشته‌کوه، به علت سنگینی هوای سرد، فرونشین شده و با حرکت به سمت ارتفاعات پایین‌تر ضمن گرم شدن، شتاب می‌گردد. سازوکار رخداد این پدیده در استان گیلان  ویژگی منحصر به فردی داشته، بطوری‌که استقرار هوای سرد بر روی ارتفاعات بلند البرز و نواحی جنوبی آن، همراه با گرادیان فشار بین نواحی جنوبی و شمالی البرز و وجود دره‌ی سفیدرود سبب شده تا ساز و کار پدیده‌ی گرمباد در گیلان، ترکیبی از فرونشینی هوا و باد دره‌ای[1] است. [1]-Gap wind